Tổng hợp các bệnh thường gặp trên vịt

Đặc điểm chung về bệnh tật ở vịt

Vịt là loại gia cầm có sức đề kháng tốt hơn gà, nhưng vẫn có thể mắc nhiều bệnh khác nhau gây thiệt hại kinh tế cho người chăn nuôi. Theo nghiên cứu toàn cầu, tỷ lệ mắc bệnh ở vịt trung bình khoảng 20%, trong đó bệnh do virus chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp theo là bệnh do vi khuẩn và ký sinh trùng. Vịt nuôi ngoài trời hoặc có tiếp xúc với ao hồ tự nhiên có nguy cơ cao hơn vì dễ nhiễm bệnh từ vịt hoang di cư.

Đặc điểm môi trường sống ưa nước của vịt tạo ra những thách thức riêng trong quản lý bệnh tật. Nước ao bẩn, ứ đọng là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn, virus và ký sinh trùng phát triển. Vịt hoang di cư là nguồn truyền bệnh quan trọng, đặc biệt các bệnh do virus như cúm gia cầm. Do đó, việc hiểu rõ các bệnh thường gặp, triệu chứng và cách phòng trị là vô cùng quan trọng để bảo vệ đàn vịt.

Các loại bệnh thường gặp ở Vịt

Bệnh do virus – Nhóm bệnh nguy hiểm nhất

Bệnh Viêm gan virus vịt (Duck Viral Hepatitis)

Viêm gan virus vịt là bệnh cấp tính, lây lan nhanh và gây tử vong cao ở vịt con từ 1-28 ngày tuổi. Có ba loại virus gây bệnh (DHV-1, DHV-2, DHV-3), trong đó DHV-1 phổ biến và nguy hiểm nhất ở châu Á kể từ khi xuất hiện lần đầu năm 1949.

Triệu chứng đặc trưng:

• Vịt chết đột ngột, đôi khi không có triệu chứng trước
• Vịt con yếu ớt, nằm sấp, cổ và chân duỗi thẳng ra
• Khó thở, há mồm thở
• Chết trong vòng vài giờ sau khi có triệu chứng
• Tỷ lệ chết có thể lên đến 95% ở vịt chưa được tiêm phòng

Mổ khám: Gan sưng to, màu vàng hoặc có đốm xuất huyết, lách và thận cũng có thể bị tổn thương.

Phòng và điều trị:

• Vaccine: Là biện pháp hiệu quả nhất. Có vaccine sống giảm độc lực và vaccine bất hoạt
• Tiêm phòng cho vịt mẹ trước khi đẻ để vịt con nhận được kháng thể thụ động
• Vịt con có thể tiêm từ 2 tuần tuổi trở lên
• Không có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ có thể điều trị hỗ trợ
• Vệ sinh khử trùng chuồng trại nghiêm ngặt

Bệnh Dịch tả vịt (Duck Plague/Duck Virus Enteritis)

Dịch tả vịt là bệnh virus cấp tính, lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp giữa vịt bệnh và vịt khỏe, qua nước ao nhiễm bệnh hoặc qua không khí.

Triệu chứng:

• Tiêu chảy nặng, phân có màu xanh hoặc có máu
• Khát nước liên tục
• Xuất huyết khắp cơ thể: ở niêm mạc miệng, thực quản, ruột
• Chảy nước mắt và nước mũi
• Chết nhanh sau 3-5 ngày, tỷ lệ chết có thể rất cao

Phòng và điều trị:

• Tiêm vaccine phòng bệnh cho đàn vịt
• Cách ly vịt bệnh ngay lập tức
• Khử trùng ao nuôi và chuồng trại
• Không có thuốc điều trị đặc hiệu

Cúm gia cầm (Avian Influenza)

Cúm gia cầm ảnh hưởng đến tất cả loại gia cầm, trong đó vịt hoang và chim nước di cư là nguồn chứa virus tự nhiên. Vịt hoang thường không bị bệnh nhưng mang virus và lây lan qua phân, dịch tiết khi di cư. Phân loại:

• Cúm H5N1, H5N8 (cao độc lực – HPAI): Gây chết hàng loạt, tỷ lệ tử vong rất cao
• Cúm thấp độc lực (LPAI): Triệu chứng nhẹ hơn, chủ yếu ảnh hưởng đến đường hô hấp

Triệu chứng:

• Sụt giảm đột ngột trong ăn uống và hoạt động
• Sưng đầu, mào, chân
• Tiêu chảy màu xanh
• Khó thở, ho, hắt hơi
• Chết đột ngột hàng loạt (cúm độc lực cao)

Phòng ngừa:

• Tránh tiếp xúc với vịt hoang, chim di cư
• Vệ sinh khử trùng chuồng, dụng cụ thường xuyên
• Hạn chế người lạ vào trang trại
• Vaccine (nếu có chương trình của địa phương)
• Báo cáo ngay cho cơ quan thú y khi nghi ngờ

Bệnh do vi khuẩn

Bệnh Tụ huyết trùng (Fowl Cholera/Pasteurellosis)

Tụ huyết trùng do vi khuẩn Pasteurella multocida gây ra, ảnh hưởng đến tất cả gia cầm bao gồm vịt, với diễn biến từ cấp tính đến mạn tính. Triệu chứng:

• Thể cấp tính: Chết đột ngột không có triệu chứng rõ, hoặc sốt cao, khó thở, tiêu chảy
• Thể mạn tính: Sưng khớp, khập khiễng, sưng mặt, viêm xoang
• Phân lỏng màu vàng hoặc xanh
• Giảm ăn, gầy yếu
• Chảy nước mũi có mủ

Điều trị:

• Kháng sinh: Penicillin, Tetracycline, Sulfonamide, Enrofloxacin
• Cách ly vịt bệnh
• Cải thiện vệ sinh chuồng trại
• Vaccine phòng bệnh (bacterin)

Bệnh Tiêu chảy trắng (Pullorum Disease)

Bệnh do vi khuẩn Salmonella pullorum gây ra, đặc biệt nguy hiểm với vịt con. Triệu chứng:

• Vịt con buồn ngủ, mắt nhắm, không ăn
• Tiêu chảy phân trắng dính vào lông quanh hậu môn
• Khó thở, thở bằng miệng
• Tỷ lệ chết cao ở vịt dưới 3 tuần tuổi

Phòng và điều trị:

• Mua giống từ nguồn sạch bệnh
• Khử trùng máy ấp và thiết bị
• Kháng sinh: Furazolidone, Gentamycin, Sulfonamide
• Loại bỏ vịt nhiễm bệnh khỏi đàn giống

Bệnh Coli (Colibacillosis)

E. coli gây nhiễm trùng ở nhiều cơ quan, đặc biệt phổ biến khi có nhiễm trùng thứ phát sau các bệnh virus. Triệu chứng:

• Viêm màng bụng (bụng cứng, đau)
• Viêm khớp (sưng khớp, khó đi)
• Viêm túi khí
• Tiêu chảy
• Giảm tỷ lệ nở, vịt con yếu

Điều trị: Người chăn nuôi nên dùng Colistin do đặc hiệu với E. coli, hoặc một số dòng kháng sinh khác như: Enrofloxacin, Gentamycin. Ngoài ra, công tác cải thiện vệ sinh môi trường và giảm mật độ nuôi cũng cần được chú trọng để tránh lây nhiễm chéo

Bệnh do ký sinh trùng

Cầu trùng (Coccidiosis)

Cầu trùng ký sinh trong ruột non và ruột già, gây tiêu chảy và giảm hấp thu dinh dưỡng. Vịt từ 3-8 tuần tuổi dễ mắc nhất. Triệu chứng:

• Tiêu chảy phân lỏng, có máu (trường hợp nặng)
• Lông xù, gầy yếu
• Tăng trọng chậm
• Chết nếu nhiễm nặng

Điều trị và phòng ngừa:

• Thuốc kháng cầu trùng: Amprolium, Toltrazuril, Sulfaquinoxaline
• Giữ chuồng khô ráo (cầu trùng phát triển mạnh trong môi trường ẩm)
• Vệ sinh máng ăn, uống thường xuyên
• Bổ sung vitamin A, K sau điều trị

Giun sán

Vịt nuôi thả có tiếp xúc với đất, ao tự nhiên dễ bị nhiễm giun sán. Các loại giun thường gặp gồm:

• Giun đũa (Ascaridia): Sống trong ruột non, gây nghẽn ruột khi nhiễm nặng
• Giun móc: Hút máu, gây thiếu máu
• Giun lông (Capillaria): Gây viêm ruột, tiêu chảy
• Sán lá: Ký sinh ở gan, gây tổn thương gan

Triệu chứng chung:

• Gầy yếu, tăng trọng chậm
• Tiêu chảy
• Lông xù, kém bóng
• Thiếu máu (giun móc)

Điều trị:

• Tẩy giun định kỳ 2-3 tháng/lần
• Thuốc: Levamisole, Fenbendazole, Ivermectin, Praziquantel (sán)
• Luân chuyển bãi thả, tránh chăn thả ở một chỗ quá lâu

Ký sinh trùng máu (Leucocytozoon)

Leucocytozoon simondi là ký sinh trùng máu ảnh hưởng đến vịt và ngỗng, lây truyền qua ruồi đen. Triệu chứng:

• Thiếu máu, mào nhạt màu
• Yếu ớt, chán ăn
• Khó thở
• Tử vong ở vịt non

Phòng và điều trị:

• Kiểm soát ruồi đen (véc tơ truyền bệnh)
• Sulfonamide kết hợp Trimethoprim
• Tránh nuôi gần suối, nơi có ruồi đen sinh sống

Bệnh do nấm

Bệnh Nấm phổi (Aspergillosis)

Aspergillosis do nấm Aspergillus gây ra, thường xuất hiện khi vịt hít phải bào tử nấm từ thức ăn mốc, rơm ẩm ướt. Triệu chứng:

• Khó thở, thở nhanh, há mồm thở
• Ho, tiếng rít khi thở
• Giảm ăn, gầy yếu
• Chết do suy hô hấp

Phòng ngừa:

• Tránh dùng thức ăn mốc, ẩm
• Giữ rơm lót khô ráo
• Thông gió tốt, tránh bụi
• Vệ sinh chuồng trại sạch sẽ

Điều trị:

• Thuốc kháng nấm: Itraconazole, Amphotericin B
• Di chuyển vịt đến môi trường sạch hơn
• Điều trị hỗ trợ với vitamin

Phân loại bệnh thường gặp trên vịt theo mùa

Mùa mưa (Tháng 5-10)

Mùa mưa là thời điểm nguy cơ bệnh tật cao nhất do điều kiện ẩm ướt, ao hồ bị ô nhiễm. Các bệnh thường gặp:

• Tiêu chảy do E. coli, Salmonella: Nước ao bẩn, thức ăn ẩm mốc
• Cầu trùng: Phát triển mạnh trong môi trường ẩm
• Giun sán: Ấu trùng phát triển nhiều
• Nấm: Thức ăn, rơm lót dễ mốc

Biện pháp phòng ngừa:

• Thay nước ao thường xuyên, tránh nước ứ đọng
• Bảo quản thức ăn khô ráo, tránh mốc
• Tăng cường vệ sinh chuồng trại
• Bổ sung vitamin, khoáng chất tăng đề kháng
• Khử trùng định kỳ 1-2 tuần/lần
• Tẩy giun trước và sau mùa mưa

Mùa khô/Hè (Tháng 11-4)

Mùa khô dù ít bệnh hơn nhưng vẫn có những vấn đề riêng. Các bệnh và vấn đề:

• Stress nhiệt: Vịt khó thở, giảm ăn, tăng trọng chậm
• Bệnh đường hô hấp: Do bụi nhiều, không khí khô
• Thiếu nước: Ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể

Biện pháp:

• Đảm bảo đủ nước uống sạch, mát
• Tạo bóng mát cho vịt
• Phun nước làm mát vào buổi trưa
• Bổ sung điện giải, vitamin C chống stress

Thời điểm chuyển mùa

Khoảng giai đoạn các tháng giao mùa như tháng 4 -> 5, tháng 10 – 11 thay đổi thời tiết đột ngột làm suy giảm miễn dịch, tăng nguy cơ bệnh. Các bệnh dễ bùng phát:

• Bệnh đường hô hấp (Pasteurella, Mycoplasma)
• Cúm gia cầm (vịt di cư về trong mùa đông)
• Tiêu chảy do stress

Phòng ngừa:

• Bổ sung vitamin, khoáng chất trước khi thời tiết thay đổi
• Theo dõi sát sức khỏe đàn vịt
• Tiêm phòng đầy đủ trước mùa dịch

Vịt tuy có sức đề kháng tốt nhưng vẫn có thể mắc nhiều bệnh khác nhau, từ virus, vi khuẩn đến ký sinh trùng và nấm. Mỗi loại bệnh có triệu chứng đặc trưng và cách điều trị riêng. Phòng bệnh luôn là giải pháp tốt nhất thông qua vệ sinh khử trùng nghiêm ngặt, tiêm phòng đầy đủ, dinh dưỡng cân đối và quản lý chăm sóc tốt.

Đặc biệt chú ý đến các bệnh theo mùa – mùa mưa cần tập trung vào vệ sinh ao nuôi và phòng bệnh tiêu hóa, ký sinh trùng; mùa khô chú ý chống stress nhiệt và bệnh đường hô hấp. Khi phát hiện vịt có triệu chứng bất thường, cần xử lý ngay và không ngần ngại tham khảo bác sĩ thú y khi cần thiết. Với cách tiếp cận đúng đắn và chủ động phòng ngừa, hoàn toàn có thể kiểm soát bệnh tật và phát triển đàn vịt khỏe mạnh, năng suất cao.