Làm sao để dùng thuốc kháng sinh thu ý hiệu quả trong chăn nuôi

Kháng sinh thú y là gì và vai trò trong chăn nuôi

Kháng sinh là nhóm thuốc có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh. Trong chăn nuôi, thuốc kháng sinh thú y đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phòng và trị các bệnh nhiễm khuẩn ở gia súc, gia cầm. Khi vật nuôi bị nhiễm trùng do vi khuẩn, hệ miễn dịch của chúng có thể không đủ mạnh để chống lại, lúc này kháng sinh sẽ hỗ trợ tiêu diệt mầm bệnh và giúp vật nuôi phục hồi sức khỏe.

Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi cần phải được thực hiện một cách khoa học và có trách nhiệm. Lạm dụng kháng sinh không chỉ gây hại cho vật nuôi mà còn tạo ra vi khuẩn kháng thuốc, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng. Do đó, người chăn nuôi cần hiểu rõ về các loại kháng sinh, cách sử dụng đúng và an toàn để đảm bảo hiệu quả điều trị đồng thời bảo vệ sức khỏe vật nuôi và người tiêu dùng.

Các nhóm kháng sinh phổ biến trong thú y

Trong lĩnh vực thú y, kháng sinh được phân thành nhiều nhóm khác nhau dựa trên cơ chế tác động và phổ kháng khuẩn, cụ thể:

• Nhóm Beta-lactam bao gồm Penicillin và các dẫn xuất như Amoxicillin, Ampicillin có tác dụng phá vỡ thành tế bào vi khuẩn.Nhóm này thường được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, tiêu hóa và sinh sản ở gia súc.
  • Ưu điểm của nhóm Beta-lactam là tương đối an toàn, ít độc tính với vật nuôi
  • Nhược điểm là nhiều chủng vi khuẩn đã kháng thuốc do sử dụng quá nhiều.
• Nhóm Tetracycline bao gồm Oxytetracycline, Doxycycline, Chlortetracycline có phổ kháng khuẩn rộng, tác dụng với cả vi khuẩn gram dương và gram âm.
  • Ưu điểm là nhóm này được dùng phổ biến trong điều trị bệnh đường hô hấp, tiêu chảy và một số bệnh do ký sinh trùng.
  • Nhược điểm: Tetracycline có thể gây vàng răng ở động vật non, ảnh hưởng đến sự phát triển của xương và không nên dùng cho gia súc có thai.
• Nhóm Aminoglycoside như Streptomycin, Gentamicin, Neomycin có hiệu quả mạnh với vi khuẩn gram âm, thường được sử dụng trong điều trị các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng.
  • Ưu điểm: Nhóm Macrolide gồm Erythromycin, Tylosin, Tilmicosin đặc biệt hiệu quả với Mycoplasma và các vi khuẩn gram dương. Đây là lựa chọn hàng đầu cho điều trị bệnh hen ở gia cầm và bệnh đường hô hấp ở lợn.
  • Nhược điểm: nhóm này có độc tính cao với thận và tai, cần thận trọng khi sử dụng và không dùng liều cao trong thời gian dài.
• Nhóm Quinolone và Fluoroquinolone như Enrofloxacin, Ciprofloxacin có phổ kháng khuẩn rộng, thẩm thấu tốt vào mô và dịch cơ thể.
  • Ưu điểm: Nhóm thuốc kháng sinh thú y này rất hiệu quả trong điều trị nhiễm trùng đường tiêu hóa, đường hô hấp và nhiễm khuẩn huyết.
  • Nhược điểm: Không được dùng cho động vật non đang trong giai đoạn phát triển xương khớp vì có thể gây tổn thương sụn.

Nguyên tắc vàng khi sử dụng kháng sinh

Việc sử dụng kháng sinh đúng cách là yếu tố quyết định hiệu quả điều trị và phòng ngừa tình trạng kháng thuốc.

• Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất là chỉ sử dụng kháng sinh khi thực sự cần thiết, tức là khi có xác nhận hoặc nghi ngờ mạnh về nhiễm trùng do vi khuẩn.
• Không nên dùng kháng sinh để điều trị các bệnh do virus hoặc ký sinh trùng vì hoàn toàn không có tác dụng, chỉ lãng phí tiền bạc và tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng thuốc phát triển.
• Khi quyết định sử dụng kháng sinh, bạn cần lựa chọn loại thuốc phù hợp với từng loại bệnh cụ thể. Nếu có thể, nên tiến hành xét nghiệm để xác định chính xác loại vi khuẩn gây bệnh và độ nhạy cảm với kháng sinh, từ đó lựa chọn loại thuốc có hiệu quả cao nhất. Trong trường hợp không có điều kiện xét nghiệm, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ thú y hoặc chọn kháng sinh phổ rộng phù hợp với triệu chứng bệnh.
• Tuân thủ đúng liều lượng và thời gian điều trị là nguyên tắc vô cùng quan trọng.
• Liều lượng quá thấp sẽ không đủ để tiêu diệt vi khuẩn, trong khi liều quá cao có thể gây độc cho vật nuôi và để lại tồn dư trong sản phẩm.
• Thời gian điều trị phải đủ dài để tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn, thường là 3-5 ngày hoặc theo chỉ dẫn của bác sĩ thú y. Tuyệt đối không được ngừng thuốc ngay khi thấy vật nuôi có dấu hiệu khỏe hơn, vì vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn rất dễ tái phát và phát triển khả năng kháng thuốc.

Cách sử dụng kháng sinh thú y an toàn và hiệu quả

Trước khi sử dụng bất kỳ loại kháng sinh nào, bạn cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì sản phẩm hoặc theo toa của bác sĩ thú y.

• Chú ý đến liều lượng, cách pha chế, đường dùng, thời gian điều trị và thời gian ngừng thuốc trước khi giết mổ.
• Mỗi loại kháng sinh có yêu cầu riêng, việc không tuân thủ đúng có thể dẫn đến thất bại trong điều trị hoặc gây nguy hiểm cho vật nuôi.
• Khi pha thuốc vào nước uống, cần đảm bảo hòa tan hoàn toàn và khuấy đều. Nước pha thuốc nên được chuẩn bị mới mỗi ngày vì nhiều kháng sinh bị mất tác dụng khi để lâu trong môi trường có ánh sáng và nhiệt độ cao.
• Máng uống phải được vệ sinh sạch sẽ trước khi đổ nước thuốc mới.
• Trong thời gian điều trị, cần đảm bảo vật nuôi uống đủ lượng nước có pha thuốc theo liều lượng quy định.

Đối với thuốc tiêm, cần thực hiện đúng kỹ thuật tiêm để thuốc đi vào đúng vị trí và phát huy tác dụng. Dụng cụ tiêm phải được khử trùng, mỗi mũi tiêm chỉ dùng cho một con vật để tránh lây nhiễm chéo. Vị trí tiêm cần được lựa chọn đúng theo hướng dẫn, thường là cơ đùi, cơ cổ hoặc vùng sau tai tùy theo loại vật nuôi và loại thuốc.

Thời gian ngừng thuốc và an toàn thực phẩm

Một trong những vấn đề quan trọng nhất khi sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi là phải tuân thủ thời gian ngừng thuốc trước khi giết mổ hoặc thu hoạch sản phẩm. Thời gian ngừng thuốc là khoảng thời gian từ lần dùng thuốc cuối cùng đến khi được phép giết mổ vật nuôi hoặc sử dụng sản phẩm như trứng, sữa. Thời gian này đảm bảo hàm lượng thuốc tồn dư trong sản phẩm giảm xuống mức an toàn cho người tiêu dùng.

Mỗi loại kháng sinh có thời gian ngừng thuốc khác nhau, thường từ 7 đến 28 ngày tùy thuộc vào loại thuốc, liều lượng và loại vật nuôi. Một số kháng sinh như Gentamicin có thể cần thời gian ngừng thuốc lên đến 40 ngày đối với thịt gia cầm. Do đó, khi quyết định sử dụng kháng sinh, bạn cần tính toán kỹ để không ảnh hưởng đến kế hoạch xuất bán sản phẩm.Vi phạm quy định về thời gian ngừng thuốc không chỉ gây nguy hiểm cho sức khỏe người tiêu dùng mà còn vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm. Sản phẩm có tồn dư kháng sinh vượt ngưỡng cho phép sẽ bị thu hồi, tiêu hủy và cơ sở chăn nuôi phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Hơn nữa, việc người dân tiêu thụ thực phẩm có tồn dư kháng sinh sẽ góp phần làm tăng tình trạng kháng thuốc trong cộng đồng, đe dọa nghiêm trọng đến y tế công cộng.

Lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi có hại không?

Lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi đang là vấn đề nghiêm trọng với nhiều hậu quả khó lường. Hậu quả trực tiếp nhất là làm phát sinh vi khuẩn kháng thuốc. Khi vi khuẩn tiếp xúc thường xuyên với kháng sinh nhưng không bị tiêu diệt hoàn toàn, chúng sẽ phát triển cơ chế tự vệ và trở nên miễn nhiễm với loại thuốc đó. Các vi khuẩn kháng thuốc này có thể lây lan trong đàn vật nuôi, ra môi trường và thậm chí truyền sang người, gây ra các bệnh nhiễm trùng rất khó điều trị.

Về mặt kinh tế, lạm dụng kháng sinh làm tăng chi phí sản xuất không cần thiết. Nhiều người chăn nuôi có thói quen dùng kháng sinh định kỳ như một biện pháp phòng bệnh, điều này không những không hiệu quả mà còn lãng phí tiền bạc. Khi vi khuẩn đã kháng thuốc, chi phí điều trị vật nuôi sẽ tăng cao hơn nhiều do phải dùng các loại kháng sinh thế hệ mới đắt tiền hơn hoặc phối hợp nhiều loại thuốc.

Lạm dụng kháng sinh còn gây hại trực tiếp cho vật nuôi. Sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể gây rối loạn hệ vi sinh đường ruột, làm giảm khả năng tiêu hóa và hấp thu thức ăn. Một số kháng sinh khi dùng liều cao hoặc kéo dài có thể gây độc cho gan, thận, gây thiếu máu hoặc các tác dụng phụ khác ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất của vật nuôi.

Các biện pháp thay thế và hỗ trợ kháng sinh

Để giảm sử dụng kháng sinh trong chăn nuôi, người chăn nuôi cần chú trọng đến các biện pháp phòng bệnh thay thế.

Tăng cường công tác vệ sinh, khử trùng chuồng trại thường xuyên là cách hiệu quả nhất để giảm áp lực mầm bệnh. Chuồng trại sạch sẽ, thông thoáng sẽ hạn chế tối đa nguy cơ bệnh tật, từ đó giảm nhu cầu sử dụng kháng sinh.Tiêm phòng đầy đủ các loại vaccine là biện pháp phòng bệnh chủ động và hiệu quả. Nhiều bệnh nguy hiểm có thể phòng ngừa hoàn toàn bằng vaccine, giúp vật nuôi có miễn dịch mạnh mẽ mà không cần đến kháng sinh.

Đầu tư đúng mức cho vaccine sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí điều trị bệnh sau này.

Chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân đối giúp tăng cường sức đề kháng tự nhiên của vật nuôi. Bổ sung vitamin, khoáng chất, men tiêu hóa và các chế phẩm sinh học như probiotic giúp vật nuôi khỏe mạnh và ít bị bệnh hơn. Probiotic đặc biệt hữu ích trong việc duy trì cân bằng hệ vi sinh đường ruột, tăng cường miễn dịch và có thể thay thế một phần vai trò của kháng sinh trong phòng bệnh.

Sử dụng các chế phẩm thảo dược, tinh dầu thực vật cũng là xu hướng đang được quan tâm. Nhiều nghiên cứu cho thấy một số tinh dầu như tinh dầu tỏi, tinh dầu bạc hà, tinh dầu sả có tác dụng kháng khuẩn tự nhiên, hỗ trợ tốt cho hệ tiêu hóa và đường hô hấp mà không gây kháng thuốc.

Vậy có dạng thuốc kháng sinh thú y nào đặc hiệu không?

Sanfovet là một trong những thương hiệu thuốc thú y uy tín tại Việt Nam, cung cấp nhiều dòng sản phẩm kháng sinh chất lượng cao phục vụ ngành chăn nuôi.

LINSPEC EXTRA là sản phẩm nổi bật trong dòng kháng sinh điều trị bệnh đường hô hấp, đặc biệt hiệu quả với bệnh hen gà do Mycoplasma. Sản phẩm kết hợp Lincomycin và Spectinomycin, hai hoạt chất có cơ chế bổ trợ lẫn nhau, giúp tăng cường hiệu quả diệt khuẩn. LINSPEC EXTRA thẩm thấu tốt vào mô phổi và đường hô hấp, giảm nhanh các triệu chứng ho, khò khè, khó thở. Sản phẩm dễ sử dụng, có thể pha vào nước uống cho cả đàn, phù hợp với cả gà, vịt, ngan và các loại gia cầm khác.

Đối với các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa và nhiễm khuẩn huyết, Sanfovet cung cấp các sản phẩm thuộc nhóm Fluoroquinolone có phổ kháng khuẩn rộng. Những sản phẩm này đặc biệt hiệu quả trong điều trị tiêu chảy do E.coli, Salmonella và các vi khuẩn gram âm khác. Ưu điểm là tác dụng nhanh, thẩm thấu tốt vào các cơ quan trong cơ thể, giúp vật nuôi phục hồi nhanh chóng.

Sanfovet còn có dòng sản phẩm kháng sinh phối hợp, kết hợp nhiều hoạt chất để mở rộng phổ kháng khuẩn và tăng hiệu quả điều trị. Các sản phẩm này thường được sử dụng trong trường hợp nhiễm trùng hỗn hợp hoặc khi chưa xác định rõ loại vi khuẩn gây bệnh. Việc phối hợp các hoạt chất giúp giảm nguy cơ kháng thuốc và nâng cao tỷ lệ thành công trong điều trị.

Kháng sinh là công cụ quan trọng trong chăn nuôi hiện đại, giúp bảo vệ sức khỏe vật nuôi và nâng cao năng suất. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cần phải được thực hiện một cách có trách nhiệm, khoa học và tuân thủ đúng các nguyên tắc an toàn.

Người chăn nuôi cần hiểu rõ về các loại kháng sinh, biết cách lựa chọn và sử dụng đúng liều lượng, thời gian điều trị cũng như tuân thủ nghiêm thời gian ngừng thuốc. Đồng thời, cần kết hợp các biện pháp phòng bệnh tổng hợp để giảm thiểu việc lạm dụng kháng sinh, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển ngành chăn nuôi bền vững.Lựa chọn các sản phẩm kháng sinh chất lượng từ những thương hiệu uy tín như Sanfovet cũng là yếu tố quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và an toàn cho vật nuôi.