Bệnh hen gà (CRD): Triệu chứng, phương pháp điều trị cần nắm rõ

Bệnh hen gà là gì?

Bệnh hen gà, còn gọi là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp mạn tính (CRD), là một trong những bệnh phổ biến và gây thiệt hại lớn trong chăn nuôi gia cầm. Bệnh do vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum gây ra, tấn công chủ yếu vào hệ thống hô hấp của gà, gây viêm nhiễm và làm giảm sức đề kháng của đàn. Đặc biệt, bệnh hen gà rất dễ lây lan trong điều kiện chuồng trại đông đúc, thông gió kém và vệ sinh không đảm bảo.

Bệnh có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi gà, từ gà con đến gà trưởng thành, nhưng phổ biến nhất ở gà từ 4-16 tuần tuổi. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh hen gà có thể khiến tỷ lệ chết tăng cao, năng suất giảm nghiêm trọng và gây thiệt hại kinh tế lớn cho người chăn nuôi. Điều đáng lo ngại là bệnh có thể tồn tại dạng mạn tính, gà mang mầm bệnh nhưng không biểu hiện triệu chứng, trở thành nguồn lây nhiễm cho cả đàn.

Nhận biết triệu chứng bệnh hen gà

Việc phát hiện sớm bệnh hen gà là yếu tố quyết định đến hiệu quả điều trị. Triệu chứng đầu tiên và dễ nhận biết nhất là tiếng thở khò khè, rít ở gà, đặc biệt rõ vào ban đêm khi chuồng yên tĩnh, giống như tiếng khò khè của người bị hen suyễn.

• Gà bị bệnh thường có biểu hiện khó thở, há mồm thở, thở nhanh và gắng gượng. 
• Mắt gà sưng phù, chảy nước mắt nhiều, có thể có mủ ở góc mắt. 
• Mũi gà tiết dịch nhầy, thường xuyên hắt hơi và lắc đầu để tống dịch ra ngoài. 
• Khi bệnh tiến triển nặng, bạn có thể thấy gà có hiện tượng sưng mặt, sưng xoang, mào và mề xanh tím do thiếu oxy.

Về biểu hiện chung, gà bệnh ăn kém, uống nước nhiều hơn bình thường, lông xù và mất độ bóng. Đàn gà giảm hoạt động, thường tụ tập nhau ở góc chuồng. Ở gà trống, tiếng gáy trở nên khàn đặc, không trong như bình thường. Đối với gà mái đang đẻ, tỷ lệ đẻ trứng giảm mạnh, có thể giảm từ 20-50% so với trước khi bị bệnh.

Nguyên nhân gây bệnh và yếu tố gây diễn tiến nặng

Vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum là tác nhân chính gây bệnh hen gà, nhưng bệnh thường nặng hơn khi có sự kết hợp với các vi khuẩn hoặc virus khác như E.coli, virus Newcastle hay virus cúm gia cầm. Sự nhiễm trùng hỗn hợp này làm cho triệu chứng trầm trọng hơn và khó điều trị hơn.

Có nhiều yếu tố môi trường làm tăng nguy cơ bệnh bùng phát trong đàn. Chuồng trại kín, thiếu thông gió khiến không khí, độ ẩm cao và nồng độ khí độc hại như amoniac tăng cao, làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp của gà. Mật độ chăn nuôi quá dày, gà chen chúc nhau cũng tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan nhanh chóng. Thời tiết thay đổi đột ngột, chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm lớn khiến gà bị stress và sức đề kháng giảm.

Bên cạnh đó, chế độ dinh dưỡng không đầy đủ, đặc biệt thiếu vitamin A, E và các khoáng chất vi lượng làm suy giảm hệ miễn dịch của gà. Việc tiêm chủng không đầy đủ hoặc không đúng lịch cũng khiến gà dễ mắc bệnh hơn. Ngoài ra, việc không thực hiện khử trùng chuồng trại thường xuyên để lại nguồn mầm bệnh lớn, nhất là khi nuôi luân chuyển nhiều lứa gà trên cùng một khu vực.

Phương pháp điều trị bệnh hen gà hiệu quả

Khi phát hiện gà có triệu chứng bệnh hen, chủ nuôi cần hành động ngay lập tức để ngăn chặn bệnh lây lan. Bước đầu tiên là cách ly những con gà có biểu hiện bệnh rõ ràng ra khỏi đàn khỏe mạnh, tránh tiếp xúc chung về không gian, dụng cụ ăn uống. Việc cách ly kịp thời có thể giúp hạn chế đáng kể tốc độ lây nhiễm trong đàn.

Về điều trị bằng thuốc kháng sinh, bạn có thể sử dụng các loại thuốc có hiệu quả với Mycoplasma như Tylosin, Tilmicosin, Enrofloxacin hay Doxycycline. Liều lượng thường được tính theo cân nặng cơ thể hoặc pha vào nước uống theo hướng dẫn của bác sĩ thú y. Thông thường, Tylosin được dùng với liều 0.5-1g/lít nước uống trong 3-5 ngày liên tục. Enrofloxacin thường dùng liều 50-100mg/lít nước uống trong 3-5 ngày.

Bên cạnh kháng sinh, việc bổ sung vitamin và khoáng chất rất quan trọng để tăng cường sức đề kháng cho gà. Vitamin A, C, E giúp phục hồi niêm mạc đường hô hấp và tăng cường hệ miễn dịch. Bạn có thể cho gà uống vitamin tổng hợp hoặc bổ sung vào thức ăn trong suốt thời gian điều trị và 1-2 tuần sau khi khỏi bệnh.

Cải thiện điều kiện môi trường chuồng trại là biện pháp hỗ trợ không thể thiếu. Tăng cường thông gió để giảm nồng độ khí độc hại, giữ chuồng khô ráo và sạch sẽ. Giảm mật độ gà nếu đang nuôi quá dày, tránh để gà bị stress do thiếu không gian. Duy trì nhiệt độ ổn định, tránh chênh lệch đột ngột giữa ngày và đêm. Vệ sinh và khử trùng chuồng trại, máng ăn, máng uống thường xuyên để giảm áp lực mầm bệnh.

Đặc biệt, hiện nay có sản phẩm LINSPEC EXTRA của Sanfovet được nhiều người chăn nuôi tin dùng để điều trị bệnh hen gà. LINSPEC EXTRA là sự kết hợp của Lincomycin và Spectinomycin, hai hoạt chất có hiệu quả cao trong việc đối phó với vi khuẩn Mycoplasma gây bệnh hen. Ưu điểm nổi bật của sản phẩm này là tác dụng nhanh, thẩm thấu tốt vào đường hô hấp, giúp giảm triệu chứng ho, khò khè và khó thở trong thời gian ngắn. 

Sản phẩm dễ sử dụng, có thể pha vào nước uống cho cả đàn, an toàn và ít gây tác dụng phụ khi sử dụng đúng liều lượng. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ thú y để có phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng cụ thể của đàn gà.

Biện pháp phòng ngừa bệnh hen gà

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, và với bệnh hen gà, việc phòng ngừa càng quan trọng hơn vì bệnh rất khó điều trị triệt để. Chương trình tiêm phòng đầy đủ theo hướng dẫn là nền tảng của công tác phòng bệnh. Gà nên được tiêm vaccine phòng các bệnh đường hô hấp và các bệnh phổ biến khác đúng lịch để tăng cường miễn dịch.

Chọn mua giống gà từ những cơ sở uy tín, có chứng nhận sức khỏe rõ ràng là bước quan trọng ngay từ đầu. Tránh mua gà từ nhiều nguồn khác nhau trong cùng một thời điểm vì có thể lẫn gà mang mầm bệnh. Khi mua gà mới về, nên cách ly quan sát ít nhất 7-10 ngày trước khi thả chung với đàn cũ.

Duy trì vệ sinh chuồng trại hàng ngày và khử trùng định kỳ là biện pháp cơ bản nhất. Làm sạch phân, thức ăn thừa mỗi ngày, thay rơm lót chuồng thường xuyên. Khử trùng chuồng trại bằng các loại thuốc chuyên dụng ít nhất 1-2 lần/tuần, đặc biệt là sau khi bán hết đàn cũ và trước khi đưa đàn mới vào.

Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ và cân đối cho gà ở mọi giai đoạn sinh trưởng. Thức ăn phải đủ protein, năng lượng, vitamin và khoáng chất theo nhu cầu. Nước uống phải sạch, mát, luôn có sẵn để gà uống thoải mái. Có thể bổ sung men tiêu hóa, chế phẩm sinh học vào thức ăn để tăng cường sức khỏe đường ruột và hệ miễn dịch.

Những lưu ý quan trọng khi điều trị

Khi điều trị bệnh hen gà, bạn tuyệt đối không được tự ý ngừng thuốc khi thấy gà có vẻ đỡ bệnh. Việc ngừng thuốc sớm sẽ khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dễ tái phát và có thể phát sinh tình trạng kháng thuốc. Hãy tuân thủ đúng liệu trình điều trị mà bác sĩ thú y hoặc hướng dẫn trên bao bì thuốc đã chỉ định.

Không nên lạm dụng kháng sinh hoặc thay đổi nhiều loại thuốc trong thời gian ngắn. Việc này không chỉ không giúp gà khỏi bệnh nhanh hơn mà còn gây tổn hại cho gan, thận của gà và tạo ra vi khuẩn đa kháng. Nếu sau 3-4 ngày điều trị mà bệnh không có dấu hiệu thuyên giảm, hãy liên hệ với bác sĩ thú y để được tư vấn điều chỉnh phác đồ điều trị.

Trong thời gian gà đang điều trị, bạn cần theo dõi sát tình hình của cả đàn. Ghi chép lại số lượng gà bệnh, số lượng gà chết hàng ngày, tình trạng ăn uống và các biểu hiện bất thường khác. Những thông tin này rất hữu ích để đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh biện pháp kịp thời.

Bệnh hen gà là một thách thức lớn trong chăn nuôi gia cầm, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu người chăn nuôi nắm vững kiến thức về nhận biết, điều trị và phòng ngừa. Điều quan trọng nhất là phải phát hiện sớm bệnh, xử lý kịp thời và thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa. Đầu tư cho công tác vệ sinh, khử trùng và chăm sóc dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ bệnh tật và nâng cao hiệu quả chăn nuôi.